شاید شما هم تا به حال افرادی را دیده باشید که برای صحبت کردن و یا برقرار ارتباطات کلامی دچار مشکل هستند. آیا این مشکلات قابل درمان هستند؟ گفتار درمانی در واقع به درک مشکلات ارتباطی و رفع مشکلاتی از این دست می‌پردازد. گفتار درمانی در کودکان و گفتار درمانی در بزرگسالان، در نهایت به فرد کمک خواهد کرد تا بتواند از روش‌های مفیدتر و کاربرد‌ی‌تری برای برقراری ارتباط با دیگران استفاده کند.
مشکلات ارتباطی و چالش‌های مربوط به گفتار در افراد مختلف متفاوت است. برای مثال برخی از افراد در طیف اختلال اوتیسم وجود دارند که قادر به صحبت کردن نیستند. درحالیکه، افرادی میز وجود دارند که هنگام صحبت با دیگران تنها در بیان برخی کلمات و یا حالت بدن و نحوه بیان خود دچار مشکل هستند. اما علائم وجود این اختلالات گفتاری چیست و کلینیک گفتار درمانی چه کمکی به گفتار درمانی کودکان و گفتار درمانی در بزرگسالان می‌کند؟ با افق سلامت همراه باشید.
انواع اختلالات گفتاری- زبانی که نیاز به گفتار درمانی دارند
گفتار درمانی در کودکان و گفتار درمانی در بزرگسالان به طور کلی به رفع اختلالات زبانی، اختلالات گفتاری و اختلالات تغذیه‌ای می‌پردازد. منظور از اختلالات گفتاری مشکلاتی است که در نحوه تلفظ درست صداها به وجود می‌آید. اختلالات زبانی ناشی از عدم توانایی فرد برای کنار هم قرار دادن کلمات و بیان منظور خود است.
انواع اختلالات زبانی که توسط گفتار درمانی قابل بررسی و درمان است
اختلالات تولیدی و تلفظی : مشکلاتی که در بیان درست هجاها به وجود می‌آید.
اختلالات تسلط: مشکلاتی مانند لکنت زبان در این دسته قرار می‌گیرد. در این حالت جریان گفتار کودک و یا فرد بزرگسال به وسیله تکرار یک حرف و یا کلمه خاص دچار توقف می‌شود. تکرار جزئی حروف مانند "پ پ پ پسر" و یا "طووووولانی" شدن برخی از حرف‌ها و عبارت‌ها به دلیل اختلال لکنت زبان رخ می‌دهد.
اختلالات صوت: عدم توانایی فرد برای کنترل میزان صدای خود در صحبت کردن در این دسته قرار می‌گیرد.
اختلالات پذیرنده : اختلالاتی که در متوجه‌شدن زبان گفتاری وجود دارد.
اختلالات بیانی : اختلالاتی که در قرار‌دادن مناسب کلمات کنار هم وجود دارد.
گفتار درمانی در کودکان
اگر والدین متوجه شده باشند که کودک آن ها در بیان و تلفظ کلمات (اختلال زبانی) و با نحوه برقراری ارتباط با هم سن و سالان خود (اختلال گفتاری) دچار مشکلاتی است، بهتر است نگرانی‌های خود را با یک کلینیک گفتار درمانی در میان بگذارند. در این صورت می‌توانند با خیالی آسوده از اقدام بعدی خود برای آغاز گفتار درمانی در کودک‌شان مطلع شوند. برای مثال، ممکن است برخی از کودکان در مهارت‌های ارتباطی مشکل داشته باشند ولی بتوانند با هم و سالان خود به سرعت دوست شوند و با آنها ارتباط برقرار کنند.
در این صورت ممکن است مشاوره کلینیک گفتار درمانی به شما توصیه کند تا بیشتر "صبر کنید" و ببینید که به مرور زمان مشکل حل می‌شود یا خیر. این احتمال نیز وجود دارد که بعد از انجام مشاوره کودک توسط یک متخصص در کلینیک گفتار درمانی، شروع گفتار درمانی کودکان به شما پیشنهاد گردد.
توجه به این نکتهه بسیار مهم است که بهتر است انواع اختلالات گفتاری و زبانی کودکان زود شناسایی شوند و روند گفتار درمانی آنان سریع آغاز شود. توجه به موقع به گفتاردرمانی کودکان، می‌تواند تا حد زیادی از بروز مشکلات رفتاری، مشکلات یادگیری در مدرسه (مانند خواندن و نوشتن) و مشکل برقراری ارتباطات اجتماعی در آنان جلوگیری کند.
گفتار درمانی در کودکان
در کلینیک گفتار درمانی چه روندی برای گفتار درمانی در کودکان پیش گرفته می‌شود؟
در کلینیک گفتار درمانی ، متخصص این کار در ابتدا طی یک مشاوره کودک تخصصی به بررسی و جمع آوری مراحل زیر می‌پردازد:
مصاحبه با والدین : هیج کس مانند والدین از مشکلات زبانی و گفتاری کودک خود آگاهی کاملی ندارد. متخصص گفتار درمانی کودک با همراهی والدین در مورد سوابق کودک در نحوه تلفظ کلمات سوالاتی خواهد پرسید.
ارزیابی مهارت‌های ارتباطی غیر کلامی
انجام برخی تست های خاص : توجه به این نکته بسیار مهم است که عامل "سن کودک" نقش بسیار مهمی در نحوه انجام تست‌های مربوط به گفتار درمانی دارد. برای مثال گفتار درمانی کودک 2 ساله در گفتار درمانی کودک 4 ساله متفاوت است. درمانگر متخصص گفتار درمانی در کودک، روش های ارزیابی خود را متناسب با سن کودک هماهنگ می‌کند.
در نهایت پس از تجزیه و تحلیل تمامی اطلاعات توسط متخصص کلینیک گفتار درمانی، برنامه گفتار درمانی کودک شما تدوین می‌شود. در این برنامه سعی می‌شود تا به طور خاص به بالابردن توانایی‌های کودک شما در زمینه‌هایی که در آن مشکل دارد پرداخته شود.
کلینیک گفتار درمانی
گفتار درمانی کودک 2 ساله (علائم و نگرانی‌ها):
همان طور که به آن اشاره کردیم، عامل "سن" نقش مهمی در نحوه تنطیم برنامه گفتار درمانی در کودکان دارد. برای مثال نحوه روند گفتار درمانی کودک 2 ساله (18 ماهگی تا 24 ماهگی) را در نظر بگیرید. بیشتر کودکان (نه همه آنها) می‌توانند تا 18 ماهگی حدود 20 تا 50 کلمه را بیان کنند. تا سن 2 سالگی، کودکان ترکیب بندی کلماتی که یاد گرفته اند را شروع می‌کنند.
علائم نیاز به مشاوره گفتار درمانی کودک 2 ساله به شرح زیر است:
کودک برای ترکیب بندی کلمات بزرگتر مشکل دارد. برای مثال کلمات بزرگتری مانند "مامان بزرگ" و یا "بابا بزرگ" را نمی‌تواند بسازد.
یک کودک 2 ساله باید بتواند اشیا متحرک را (به صورت حضوری یا از روی تصاویری مانند صفحه نمایش تلوزیون) دنبال کند. همچنین کودک باید بتواند هنگامی که والدین از او سوال می‌کند به چشم، گوش یا بینی خود اشاره کند.
در تشخیص لزوم گفتار درمانی کودک 2 ساله، توجه به این نکته مهم است که کودک بتواند دستورات مرحله‌ای ساده را بیان کند. برای مثال جملات ساده‌ای مثل "آب بده" را به کار ببرد.
کودک شما در بیان تلفظ برخی کلمات مانند : م ، و، ه، ب و پ مشکل دارد.
شما به عنوان والدین، حدود نیمی از کلمات بیان شده توسط کودک و یا درخواست‌های او را کاملا متوجه نمی‌شوید.
در صورت بروز علائم بالا در کودک خود، شاید بهتر باشد از یک کلینیک گفتار درمانی برای انجام مشاوره گفتار درمانی کودک 2 ساله راهنمایی بخواهید.
گفتار درمانی کودک 2 ساله
گفتار درمانی کودک 4 ساله (علائم و نگرانی‌ها):
با افزایش سن تا حدود 4-5 سالگی، کودک کلمات بیشتری یاد می‌گیرد و به مرور زمان کلمات بیشتری را به هم متصل می‌کنند. در گفتار درمانی کودک 4 ساله، علاوه بر بررسی اختلالات زبانی، نحوه برقرای ارتباط گفتاری او با هم سن وسال های خود نیز امر مهمی است.
علائم نیاز به مشاوره گفتار درمانی کودک 4 ساله به شرح زیر است:
کودک نمی‌تواند به راحتی با دوستان خود ارتباط برقرار کند یا با آنها بازی کند.
صدای کودک شما گاهی موارد به صورت غیر عادی تغییر می‌کند و به نحوی نازک و یا کلفت می‌شود.
کودک نمی‌تواند کلمات 3-4 کلمه‌ای را به درستی کنار هم قرار دهد.
اکثر حرف‌ها را به درستی بیان نمی‌کند و برای بیان واج‌های ساده تر دچار مشکل است.
کودک نمی‌تواند مکالمات طولانی انجام دهد.
افراد جدیدی که با کودک مواجه می‌شوند، اکثر کلمات بیان شده توسط کودک و یا درخواست‌های او را متوجه نمی‌شوند.
در صورت بروز علائم بالا در کودک خود و یا داشتن نگرانی در این زمینه، می‌توانید از یک کلینیک گفتار درمانی برای انجام مشاوره گفتار درمانی کودک 4 ساله راهنمایی بخواهید.
گفتار درمانی کودکان در منزل :
انجام روند درمان در کلینیک گفتار درمانی یک راه حل بسیار مفید و موثر برای کمک به کودکانی است که نیاز به گفتار درمانی دارند. گاها استفاده مکرر از متخصصین کلینیک گفتار درمانی هزینه‌های بالایی برای خانواده‌ها دارد. در ضمن خانواده‌های هستند که در محل زندگی آنان دسترسی به کلینیک گفتار درمانی کار سختی است (خانواده‌های روستایی). در این صورت والدین ناگزیر هستند تا از روش‌های گفتار درمانی کودکان در منزل استفاده کنند. طول جلسات گفتار درمانی کودکان در منزل باید حدود 15-30 دقیقه باشد و این زمان برای کودکان به صورت کاملا سرگرم کننده سپری شود. بهتر است کودک متوجه نباشد که شما روی افزایش مهارت‌های او کار می‌کنید. او باید تصور کند که در این زمان، اوقات شاد و سرگرم‌کننده‌ای را به صورت انجام انواع بازی‌ها با والدین خود سپری می‌کند، بنابراین داشتن خلاقیت در این زمینه به والدین کمک زیادی می‌کند تا راحت‌تر بتوانند کودک را با خود همراه کنند. برخی از روش‌های گفتار درمانی کودکان در منزل به شرح زیر است: